Lubelskie Forum Akwarystyczno-Terrarystyczne

Jacek Petryszak

Dary Natury – Materiały Układu

W tworzeniu krajobrazu wodnego, który reprodukuje naturę albo jest w stylu japońskiego ogrodu, skała jest jednym z podstawowych elementów - najbardziej surowy materiał. Obecnie dużo różnych rodzajów skał jest importowane dla użycia w ogrodnictwie i akwarystyce. Najlepsze są malezyjskie i amerykańskie skamieniałe drzewo. Jego blade kolory, tak jak dryfujące drewno, doskonale „wyciąga”zieleń z roślin. Kiedy ustawia się skały, nie martw się za bardzo o ich inne kształty, wzory, będą dobrze wyglądać jeśli ustawisz ich 3 czy 5 sztuk. Kilka skał potrzebuj trochę innej skały by razem wyglądać dobrze. Najlepszym sposobem by znaleźć najlepsze ustawienie skał jest próbować w różnych kombinacjach. Po pierwsze, połóż podstawowy substrat i zacznij ustawiać aż
uznasz że to jest doskonała kombinacja.. Kilka skał powinny być umieszczone pionowo, inne poziomo i jeszcze inne pochylone. To wszystko zależy od ich kształtu, i trzeba trochę eksperymentowania by znaleźć właściwą kompozycję. W końcu, jest kilka zasad które trzeba mieć uwadze: nie ustawiaj w rząd skał tego samego kształtu albo rozmiaru i przede wszystkim nie używaj różnokolorowych skał albo skał z różnych regionów w tym samym układzie oraz nie używaj skały, które w pewnym sensie zaprzecza swojej istocie. Ostatni punkt będzie wymagał trochę doświadczenia. Dla zasięgnięcia większych informacji, odnieś do Aqua Journal vol.34 do artykułów Aquascaping akwarium ogrodu skalnego.

Podłoże dla roślin wodnych

Podłoże spełnia dwie zasadnicze funkcje w akwarium. Zapewnia ono odpowiednie medium do ukorzeniania się roślin oraz dostarcza składniki pokarmowe niezbędne roślinom do wzrostu. Dostępne są rożnego rodzaje podłoża jak: piasek morski, piasek rzeczny oraz najbardziej popularny żwirek. Jednym z bardziej niezwykłych podłoży używanych przez akwarystów są: wypalona czerwona glinka, skałka wulkaniczna czy ceramika. Dostępne też są rożnej jakości przetworzone ziemie pochodzące z wodnych środowisk Amazonii, Malajów czy Afryki.
Podłoże używane do uprawy roślin wodnych musi spełniać kilka warunków. Przede wszystkim nie może on zawierać dodatków, które niekorzystnie wpływają na jakość wody. Najlepszym przykładem takich dodatków są muszelki, które podnoszą pH i twardość wody z powodu dużej zawartości wapnia. Inne materiały mogą obniżać pH i twardość wody co prowadzi do gnicia korzenia a w następstwie do rozwoju glonów. Samo podłoże powinno mieć odczyn obojętny lub lekko kwaśny (6.5 to 7), idealne dla większości roślin.
Wielkość ziarenek powinna wahać się pomiędzy 3 a 10mm. Większa granulacja żwirku nie sprzyja rozwojowi roślin ponieważ zgniata on swoim ciężarem małe, delikatne korzenie. Z drugiej strony zbyt drobny piasek hamuje ruch wody w dnie. Utrudnia to dostarczanie korzeniom składników mineralnych oraz tlenu, który jest niezbędny do ich wzrostu. Żwirek, który posiada ostre krawędzie niszczy korzenie przy sadzeniu roślin.
Każdy rodzaj podłoża. który spełnia powyższe warunki można bezpiecznie stosować w akwarium lecz szklane koraliki, kolorowa ceramika i tym podobne rzeczy nie są polecane ze względów estetycznych.
Rozważny teraz różne rodzaje podłoża pod kątem uprawy rożnego rodzaju roślin wodnych. Ze względu na rodzaj korzeni rośliny wodę można zaklasyfikować do trzech grup. Pierwszą z nich są rośliny wodne, które nie wymagają podłoża lecz przytwierdzają się do korzeni i skał. Należą do nich rośliny z rodzaju Anubias, Microsorium, i Bolbitis. Kolejną grupę stanowią rośliny z rozbudowanych systemem korzeniowym jak rodzaj Aponogeton i Nymphaea oraz rośliny o długich łodygach jak rodzaj Hygrophila i Rotala, które posiadają płytkie korzenie. Ostatnią grupę stanowią rośliny o długich systemach korzeniowych jak rodzaj Cryptocoryne i Echinodorus.
Wszystkie grupy roślin posiadają specyficzne potrzeby w zakresie podłoża, które należy spełnić. Jeżeli rośliny z trzeciej grupy posadzimy w zbyt płytkim podłożu to ich korzenie ulegną splątaniu. Ponieważ przez korzenie dostarczane są składniki pokarmowe i tlen splątane korzenie zaczną się "dusić". Echinodorus tenellus i E. grisebachii, które mają długie rozłogi, potrzebują co najmniej 6cm podłoża.
Jeżeli akwarium zawiera wszystkie trzy grupy roślin, co często się zdarza, musimy przygotować podłoże właściwe dla roślin o długich systemach korzeniowych. Podłoże, które zawiera różnego typu żwirek będzie bardziej odporne na proces starzenia się dna. Układając go w warstwy poprawimy jego przepuszczalność. Dla przykładu: pierwszą warstwę może stanowić zmieszany żwirek o granulacji 5-10mm z innym typem żwirku o tej samej granulacji (np. żwirek rzeczny ze żwirkiem ze żwirowni - przypis tłumacza). Do tej warstwy dodajemy nawozu do podłoża. Następnie wszystko mieszamy i równo rozmieszczamy w akwarium na grubości 3cm. Następną warstwę tworzymy podobnie ale bez nawozu, żwirek może mieć trochę mniejszą granulację 5-7mm. Ostatnią wierzchnią warstwę stanowi drobny żwirek o granulacji 5mm, z którego tworzymy warstwę o grubości 2cm.
Podłoże pochodzenia wulkanicznego jest zbyt szorstkie aby mogło tworzyć wierzchnią warstwę podłoża. Natomiast takie podłoże nadaje się do pierwszych dwóch warstw ponieważ zapobiega zbrylaniu się, usztywnianiu się podłoża oraz poprawia jego przepuszczalność. Korzenie roślin z rodzaju Echinodorus i Cryptocoryne są stosunkowe grube i przestrzeń pomiędzy ziarnkami żwirku o regularnych kształtach jest dla nich za ciasna. Jeżeli nie mamy podłoża pochodzenia wulkanicznego najlepiej zmieszać żwirek o różnej granulacji.
Nawozy należy dodawać tylko do pierwszej warstwy podłoża aby zapobiec ich przesiąkaniu do kolumny wody co chroni nasz zbiornik przed masowym rozwojem glonów. Po ułożeniu dna zbiornik należy napełnić ostrożnie, najlepiej strumień wody skierować na talerzyk ułożony na dnie.

Światło a twoje rośliny wodne
Wszystkie rośliny potrzebują światła do wzrostu ale w celu rozwiązania tego problemu nie można po prostu postawić akwarium przy oknie. Nadmiar światła słonecznego jest główną przyczyną masowego rozwoju glonów w zbiornikach. Najlepiej urządzić oświetlenie w ten sposób, aby na akwarium nie padało światło słoneczne i doświetlać go wyłącznie światłem elektrycznym. Prawdą jest, że światło słoneczne ma duży wpływ na zdrowie ryb ale pasmo ultrafioletowe nie jest konieczne aby wydobyć piękno roślin wodnych. W rzeczywistości rośliny wodne uprawiane w w pomieszczeniach zamkniętych okazują się być o wiele ładniejsze od uprawianych na otwartej przestrzeni.
Jest wiele rodzajów źródeł światła jak lampy rtęciowe, halogenowe ale świetlówki są najbardziej ekonomicznym, estetycznym i praktycznym rozwiązaniem (w czasie pisanie tego artykułu przez Takashi Amano nie stosowano jeszcze lamp metalohalogenkowych - przypis tłumacza). W przeciwieństwie do popularnego poglądu, iż specjalne świetlówki dla roślin są najodpowiedniejsze do akwarium roślinnego w rzeczywistości emitują one tylko trzy podstawowe pasma co czyni je odpowiednimi tylko do roślin lądowych. Inną wadą specjalnych świetlówek dla roślin jest to, że emitują one zaledwie 1/3 ilości światła w porównaniu z konwencjonalnymi, wysokowydajnymi świetlówkami. Niektórzy jednak preferują specjalne świetlówki dla roślin ponieważ podkreślają one kolor czerwony co moim zdaniem sprawia, że zbiornik wygląda nienaturalnie.
Najbardziej popularnym typem świetlówek są emitujące pełne spektrum jarzeniówki T8 (w czasie pisanie tego artykułu przez Takashi Amano nie stosowano jeszcze świetlówek T5), które moim zdaniem są najlepsze. Wiele odmian tych świetlówek jest dostępnych w sklepach oświetleniowych. Różnią się one składem spektrum, wydajnością, trwałością tak, że jest w czym wybierać.
Ilość światłą jaką należy dostarczyć do akwarium jest związana z ilością CO2 dodawanego do akwarium. Jeśli światło jest bardzo intensywne ale rośliny nie otrzymują odpowiednio dużej ilości CO2 wtedy światło powoduje więcej szkód niż korzyści. Z drugiej strony jeżeli podniesiemy stężenie CO2 w akwarium bez zwiększenia natężenia światła rośliny nie będą prawidłowo prowadziły procesu fotosyntezy co spowoduje podniesienie poziomu CO2 w zbiorniku do poziomu, w którym staje się toksyczny dla ryb.
Równowaga pomiędzy światłem i CO2 zależy od wielu czynników włączając temperaturę i rodzaj roślin. Rośliny można podzielić na dwie grupy: rośliny wymagające wysokiego natężenia oświetlenia oraz rośliny cieniolubne. Rośliny światłolubne wymagają zarówno wysokiego natężenia światłą jak i intensywnego nawożenia CO2 w przeciwieństwie do roślin cieniolubnych. Rośliny z rodzaju Anubias oraz paprocie wodne uważa się łatwe w uprawie ponieważ są one cieniolubne. Potrafią się one również zaadoptować do wysokiego natężenia oświetlenia dlatego są one najbardziej "elastycznymi" roślinami.
Rośliny o wąskich listkach i czerwonym ubarwieniu są uważane powszechnie za trudne w uprawie. Dzieje się tak dlatego, iż wymagają one relatywnie wysokiego oświetlenia i intensywnego nawożenia CO2. Nie są one tak "elastyczne" jak rośliny cieniolubne ale nie różnią się one od innych roślin w żaden sposób.
Spójrzmy na konkretny przykład. Jeżeli w 60cm zbiorniku utrzymujemy anubiasy i kryptokoryny, oba rodzaje są szerokolistne i cieniolubne, wystarczy 18W wysokowydajna świetlówka oraz raz dziennie napełnienie dzwonu w akwarium CO2. W tym samym zbiorniku światłolubne rośliny, jak wspomniane wcześniej rośliny o wąskich listkach i czerwonym kolorze, będą wymagały trzech świetlówek wysokowydajnych 18W oraz ciągłego nawożenia CO2 na poziomie jeden bąbelek na 5 sekund. Podczas zakładania zbiornika należy pamiętać aby światłolubne rośliny sadzić bezpośrednio pod lampami a rośliny cieniolubne w pozostałej części zbiornika.
Jarzeniówki tracą na ilości emitowanego światła po około 6 miesiącach. Zmiana intensywności natężenia światła powoduje zmiany zarówno u roślin światłolubnych jak i cieniolubnych. Początkowo rośliny światłolubne rozwijają się dobrze a rośliny cieniolubne trwają w zastoju. W miarę zużywania się świetlówek sytuacja odwraca się.

NARZĘDZIA RZEMIOSŁA
Konieczne narzędzia akwarysty używane do pracy przy aranżacji to: pinceta, nożyce, i „równacz piasku”. Nie mógłbym wykonać mojej pracy bez tych narzędzi. Oczywiście, całe te narzędzia są podobne do narzędzi chirurgicznych. Narzędzia chirurgiczne są bardzo drogie ale precyzja, dokładność oraz jakość takich narzędzi jest warta swojej ceny.

Są narzędzia do ogrodnictwa i bonsai, ale nikt nie produkuje narzędzi specjalnie do aquascapingu, ale łamią one się bardzo często. Czasami, znajduję, najtańsze narzędzi do każdej pracy i wykonuje je najlepiej: moje palce.

Dobra pinceta jest ostra na końcówkach, a same końcówki stykają się doskonale, może być zamknięta z końcami palca bez dużej ilości wysiłku, oraz są łatwe do użycia pod wodą. Specjalnie kiedy rozmiar zbiornika jest 60cm albo mniej, pinceta są absolutnie niezbędne do efektywnego i atrakcyjnego sadzenia. Nożyce muszą być dość ostre by uciąć łodygi bez miażdżenia ich. Dłuższe i cieńsze są lepsze dla przycinania roślin w ciężko dostępnych miejscach. Nie ma żadnych narzędzi sprzedawanych dla zrównywania piasku, więc używam narzędzia chirurgicznego na fotografii, jednak, w późniejszym stadium, stworzyłem narzędzi o nazwie Similiar, które jest teraz sprzedawane przez ADA. Używam tego dla wygładzania piasku i zapełnianie dziur po sadzeniu roślin. Kiedy łyżka jest narzędziem używanym do zarówno sadzenia jak i wyrywania z korzeniami wielkich roślin, kiedy pincetą są palce, dobrze nie zostanie wykonana praca. Sadzę roślinę w taki sposób iż wciskam ją w podłoże pincetą, w wyciągam też pincetą gdy chcę zrobić z nią coś innego.

Ślimaki i hydry - profilaktyka i zwalczania

Wspaniałe, kolorowe ślimaki z rodzaju Pomacea zasłużenie cieszą się dużą popularnością. Nie rozmnażają się one w sposób niekontrolowany w związku z czym nie istnieje obawa, że zasiedlą nam one całe akwarium. Istnieje jednak kilka gatunków ślimaków uważanych za szkodniki w akwarium roślinnym. Zdarza się, iż pojawiają się one nagle i zajmują każdy kąt w naszym akwarium. Najczęściej wprowadzamy ślimaki do akwarium kiedy sadzimy nowe roślinki. Jaja ślimaków są przyczepione do ich liści. Jest niezmiernie trudno usunąć każde jajo ślimaka przed wprowadzeniem nowych roślin do akwarium. Istnieje kilka metod na ich usunięcie, zarówno metody fizyczne jak i biologiczne. Nawet jeżeli codziennie będziemy wybierać ślimaki czy usuwać je odmulaczem nigdy nie pozbędziemy się ich całkowicie. Microgeophagus ramirezi, mała pielęgniczka, jest najlepszą bronią na ślimaki w akwarium roślinnym. Innym wysoko wydajnym gatunkiem ryb jest Tetraodon nigrovirdis oraz żabka Hymenochirus boettgeri. Nawet naturalni wrogowie ślimaków nie będą na nie polować jeśli będą mieli pod dostatkiem pożywienia dlatego dobrze jest przegłodzić ich trochę przed wpuszczeniem do akwarium. Hydry również mogą pojawić się w naszym akwarium. Można je zwalczać za pomocą żabek Hymenochirus boettgeri. Tak więc wspomniane żabki wraz z krewetkami Amano stanowią naturalną kontrolę szkodników w akwarium.

Przycinanie roślin w akwarium

Kiedy rośliny wodne są zdrowe i szybko rosną, w końcu wypełniają zbiornik sprawiając, że wygląda on jak zaniedbany trawnik.
Rośliny o długich łodygach należy przycinać do właściwej długości kiedy w sposób widoczny zakłócą one równowagę kompozycji w akwarium. Nożyczki powinny być tak długie i tak ostre jak to tylko jest możliwe. Dwa lub trzy nowe pędy boczne wyrosną z każdego przycięcia tak więc roślinki mogą stać się za ciężkie w górnych częściach łodyg jeżeli będziemy je przycinać zbyt często. Ciężkie łodygi stają się łamliwe. Kiedy takie zjawisko ma miejsce należy zmniejszyć częstotliwość przycinania jak również należy przycinać łodygi w górnych partiach roślin.
Kiedy rośliny rozmnażające się za pomocą rozłogów jak E. tenellus, Glossostigma, Vallisneria, i Sagittaria staną się za gęste ich korzenie zaczynają się dusić o ile roślinki nie są przycinane. Rośliny z rodzaju Vallisneria, i Sagittaria nie przerastają się wzajemnie bez względu na to jak gęsto rosną, tak więc proste usuwanie martwych liści od czasu do czasu wystarcza. E. tenellus i Glossostigma są małymi roślinkami jednakże kiedy rosną za gęsto ich liście zbijają się po 5-6 sztuk co powoduje, że dolne listki zaczynają się dusić. Roślinki te rosną wzdłuż ścian zbiornika. Należy delikatnie usuwać ich rozłogi około 7 cm od ścian zbiornika aby nie dopuścić do zarośnięcia akwarium.
Mech jawajski i paprocie wodne przytwierdzone do skał i korzeni należy przycinać jak fryzurę kiedy stają się za długie. Gdy mech wodny osiągnie lustro wody można bez obawy go mocno przerzedzać. Najlepiej jednak robić to starannie za pomocą nożyczek.
Anubias nigdy nie rozrasta się do poziomu, w którym zdominowałby kompozycję. Liście, które są za długie, stare, postrzępione lub pokryte glonami należy niezwłocznie usunąć. Anubiasy są szczególnie podatne na porastanie glonami. Należy natychmiast usuwać zaatakowane liście. W miejscu usuniętych liści wyrosną nowe.
Paprocie takie jak Microsorium czy Bolbitis rosną zaskakująco szybko co prowadzi do zaburzenia równowagi kompozycji. Liście, które są stare lub stały się za duże należy niezwłocznie usunąć. Microsorium wytwarza czarne zarodniki na dolnej stronie liści podczas rozmnażania płciowego. Liście takie należy usunąć.
Rośliny o dobrze rozwiniętych systemach korzeniowych jak Aponogetony czy Grzybienie są gatunkami sezonowymi i przechodzą okres spoczynku. Dlatego też przy dobrym wzroście nagle zaczynają tracić liście i zamierają tak szybko, że obumarłe liście mogą zatkać filtr i pogorszyć parametry wody. Kiedy rośliny zaczynają przygotowywać się do okresu spoczynku szybko należy usunąć z akwarium martwe liście.
Na koniec należy dodać, że niektóre grzybienie jak lotosy wykształcają liście nawodne i nadwodne. Blokują one dostęp światła do akwarium. Dlatego należy je obcinać zanim zacienią zbiornik.

Glony - profilaktyka i zwalczanie

Największym wrogiem roślin wodnych są glony. Są one również czynnikiem, który najczęściej spędza sen z oczu akwarystów. Istnieje wiele gatunków glonów, których zwalczanie jest bardzo trudne. Najpopularniejsze z nich to okrzemki, zielone glony nitkowe, ciemne "brody" (rodzaj Compsopogom - przypis tłumacza), glony pędzelkowate (rodzaj Audouinella - przypis tłumacza) oraz sinice. Można wyróżnić wiele powodów występowania plag glonów, trudno jest jednak określić jednoznacznie przyczynę masowego rozwoju glonów.
Okrzemki najczęściej pojawiają się w nowo założonych zbiornikach, ich kolor jest brązowy, pokrywają wszystko brązowym nalotem poczynając od ścian zbiornika a na wystroju wnętrza i roślinach skończywszy. Łatwo jest je zwalczyć poprzez wpuszczenie do akwarium ich naturalnego wroga jakimi są ryby z rodzaju Otocinclus. Plekostomusy również zjadają okrzemki ale mogą one niszczyć liście roślin. Inne ryby roślinożerne jak Gyrinocheilus aymonierl i Crossocheilus siamensis również zjadają okrzemki ale rosną one zbyt duże aby utrzymywać je w małych zbiornikach.
Glony nitkowate utrzymują się tak długo jak długo ich cienkie nitki są przyczepione do korzeni, skał czy starych liści. Mogą być zielone, szare lub czarne ale z reguły są jasno zielone i występują w dobrze oświetlonych miejscach. Ich masowy rozwój może być spowodowany przez nieregularną wymianę wody (wysoki poziom azotanów), lub zbyt silne oświetlenie (niedobór CO2). Można ich się pozbyć utrzymując w akwarium populację krewetek Amano (Caridina japonica)
Ciemne "brody" na roślinach powodują glony z rodzaju Compsopogom, których nitki są grubsze i często dłuższe od glonów nitkowych choć przyczyna występowania obu rodzajów jest ta sama - brak równowagi w akwarium. Pojawiają się one przeważnie w starszych zbiornikach porastając twarde liście roślin jak z rodzaju Anubias. Krewetki nie zjadają tych glonów jeżeli rozwiną się już masowo tak wiec powinny być one utrzymywane w zbiorniku profilaktycznie od samego początku. Rozwój tych glonów nie jest gwałtowny ale wyglądają one bardzo nieatrakcyjnie. Można je usuwać przy wymianie wody używają paznokci lub odmulacza. Uparty akwarysta może w ten sposób wyczyścić cały zbiornik ale trzeba podjąć jeszcze inne środki. Należy podnieść pH do poziomu 7,5 lub wyżej, zaprzestać nawożenia CO2 i jeśli to konieczne dodać potas.
Sinice są to glony koloru zielonego (błękitnozielonoczarny - przypis tłumacza), wyglądem przypominające pleśń. Pokrywają one gęstym nalotem rośliny i żwirek. Wytwarzają one silny, "szlamowaty" zapach. Rozwijają się masowo w akwariach przy wymianie filtra na nowy, alkalicznej wodzie albo jako rezultat zbyt silnego oświetlenia. Odmulanie jest tylko środkiem przynoszącym chwilową poprawę ponieważ szybko rozmnażają się ponownie. Najlepszym rozwiązaniem jest dobrej jakości filtr, dobre skutki przynosi również stosowanie zieleni malachitowej.
Glony pędzelkowate zwykle porastają powierzchnię roślin, w gęstych zaroślach wgłębki wodnej i mchu. Kiedy się pojawią bardzo trudno jest je usunąć. Glony te rozwijają się w tych samych warunkach co rośliny tak więc wymiana wody nie jest skutecznym środkiem w walce z nimi. Natomiast są one zjadane chętnie przez krewetki i ryby takie jak molinezje co znacznie ułatwia ich zwalczanie.
Istnieje wiele innych gatunków glonów. Ich rozwój jest przeważnie spowodowany nadmiarem azotanów będącym wynikiem nadmiernego zarybienia, nieregularnej wymiany wody, starych filtrów oraz braku równowagi pomiędzy światłem i stężeniem CO2. Można uniknąć ich rozwoju poprzez przestrzeganie następujących zasad:
1.Nie wpuszczajmy od razu ryb do nowego akwarium. Poczekajmy aż rośliny się ukorzenią i wyposzczą nowe listki. Dopiero później możemy wpuścić rybki.
2.Należy wymienić wodę w akwarium niezwłocznie, jeżeli zaobserwujemy, że nawóz dodany do podłoża przesiąka do kolumny wody.
3.Używać należy filtrów o dużej objętości komór filtracyjnych. W nowo założonych zbiornikach stosować powinniśmy trzy części węgla aktywowanego na 1 części wkładu biologicznego. Bakterie dobrze rozwijają się na twardych powierzchniach.
4.Po założeniu zbiornika należy utrzymywać temperaturę na niskim poziomie około 22-23'C. Idealną temperaturą dla większości roślin jest 24-25·C.
5.Po założeniu w akwarium brak jest wystarczającej ilości bakterii co powoduje wysoki poziom pH. Należy obniżyć poziom pH poprzez zwiększenie nawożenia CO2. NIE należy pod żadnym pozorem stosować środków chemicznych do obniżenia pH ponieważ przynosi to odwrotny efekt od zamierzonego.
6.Nie należy używać płynnych nawozów zaraz po wsadzeniu roślin do nowo założonego akwarium. Poczekajmy aż rośliny się ukorzenią i wypuszczą nowe listki.
7.Zakładając nowy zbiornik używajmy dużej ilości roślin o długich łodygach obsadzając tył zbiornika. Pochłoną one nadmiar składników odżywczych. Później rośliny te można usunąć.
8.Od samego początku utrzymujmy w zbiorniku odpowiednią ilość krewetek i ryb roślinożernych np. z rodzaju Otocinclus. Jako zasadę można przyjąć ilość: 20 ryb z rodzaju Otocinclus i 50 krewetek na każde 100 l wody.

Nawożenie mineralne roślin
Na rynku nie znajdziemy tak szerokiej gamy produktów dla roślin jaką stanowią nawozy. Wyróżnić można ich dwa podstawowe typy: nawozy w stanie stałym służące jako dodatki do dna oraz nawozy płynne, które okresowo są dodawane do kolumny wody w akwarium.
Pierwszy rodzaj jest przydatny kiedy uprawiamy rośliny o rozbudowanych systemach korzeniowych ale mają one jedną dużą wadę. Kiedy nastąpi masowy rozwój glonów, którego przyczyną jest przenawożenie podłoża niemożliwym jest wyciąganie nawozu z dna. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę przy nawożeniu podłoża. Nie ma jednak wątpliwości, że nawożenia dna ma ogromny wpływ na rozwój roślin ponieważ składniki pokarmowe są absorbowane przez korzenie.
Nawozy płynne są pobierane z wody przez liście i dlatego nie mają znaczącego wpływu na kondycje roślin. Z drugiej strony łatwiej jest walczyć z problemem przenawożenia poprzez częściową podmianę wody. Większość akwarystów używa płynnych nawozów jednakże ja doceniam skuteczność nawozów do podłoża.
Jedna z metod uniknięcia problemów z nawożeniem polega na ścisłym monitorowaniu wody w akwarium pod kątem zmącenia kiedy pierwszy raz napełniamy zbiornik. Następnie zmieniamy wodę wielokrotnie aż do momentu kiedy będzie wolna od zmącenia. Ostatecznie nawóz osiądzie na podłożu i przestanie mącić wodę.
Prawie każdy używa płynnych nawozów i prawie nikt nie robi tego dobrze. Instrukcja stosowania naszego nawozy prawie nigdy nie bierze pod uwagę rodzaju i ilości roślin. Producenci pokarmów dla ryb nigdy nie wskazują ile stosować pokarmy do takiej a takiej wielkości zbiornika ponieważ łatwo jest to sprawdzić doświadczalnie obserwując żerowanie ryb. Jeżeli zaprzestają zjadania dodawanego pokarmy nikt nie będzie je dalej karmił. Jednakże zapotrzebowania roślin na składniki pokarmowe nie można tak łatwo określić. Niestety kiedy rośliny nie wyglądają dobrze większość ludzi kładzie to na karb złego nawożenia i dodaje więcej nawozu do akwarium. W większości przypadków prowadzi to obumierania roślin.
Kondycję roślin można określić poprzez obserwację wartości pH, czy liście roślin są błyszczące, czy pojawiają się odrosty, czy na roślinach rosną glony i tym podobnych rzeczy. Przy złych przyrostach roślin poziom nawożenia należy zmienić po sprawdzeniu innych czynników wpływających na wzrost w tym: oświetlenia, nawożenia CO2, systemy filtracji itp. Jedynym wyjątkiem jest blaknięcie liści co jest oznaką słabego nawożenia.

Nawożenie mineralne roślin
Na rynku nie znajdziemy tak szerokiej gamy produktów dla roślin jaką stanowią nawozy. Wyróżnić można ich dwa podstawowe typy: nawozy w stanie stałym służące jako dodatki do dna oraz nawozy płynne, które okresowo są dodawane do kolumny wody w akwarium.
Pierwszy rodzaj jest przydatny kiedy uprawiamy rośliny o rozbudowanych systemach korzeniowych ale mają one jedną dużą wadę. Kiedy nastąpi masowy rozwój glonów, którego przyczyną jest przenawożenie podłoża niemożliwym jest wyciąganie nawozu z dna. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę przy nawożeniu podłoża. Nie ma jednak wątpliwości, że nawożenia dna ma ogromny wpływ na rozwój roślin ponieważ składniki pokarmowe są absorbowane przez korzenie.
Nawozy płynne są pobierane z wody przez liście i dlatego nie mają znaczącego wpływu na kondycje roślin. Z drugiej strony łatwiej jest walczyć z problemem przenawożenia poprzez częściową podmianę wody. Większość akwarystów używa płynnych nawozów jednakże ja doceniam skuteczność nawozów do podłoża.
Jedna z metod uniknięcia problemów z nawożeniem polega na ścisłym monitorowaniu wody w akwarium pod kątem zmącenia kiedy pierwszy raz napełniamy zbiornik. Następnie zmieniamy wodę wielokrotnie aż do momentu kiedy będzie wolna od zmącenia. Ostatecznie nawóz osiądzie na podłożu i przestanie mącić wodę.
Prawie każdy używa płynnych nawozów i prawie nikt nie robi tego dobrze. Instrukcja stosowania naszego nawozy prawie nigdy nie bierze pod uwagę rodzaju i ilości roślin. Producenci pokarmów dla ryb nigdy nie wskazują ile stosować pokarmy do takiej a takiej wielkości zbiornika ponieważ łatwo jest to sprawdzić doświadczalnie obserwując żerowanie ryb. Jeżeli zaprzestają zjadania dodawanego pokarmy nikt nie będzie je dalej karmił. Jednakże zapotrzebowania roślin na składniki pokarmowe nie można tak łatwo określić. Niestety kiedy rośliny nie wyglądają dobrze większość ludzi kładzie to na karb złego nawożenia i dodaje więcej nawozu do akwarium. W większości przypadków prowadzi to obumierania roślin.
Kondycję roślin można określić poprzez obserwację wartości pH, czy liście roślin są błyszczące, czy pojawiają się odrosty, czy na roślinach rosną glony i tym podobnych rzeczy. Przy złych przyrostach roślin poziom nawożenia należy zmienić po sprawdzeniu innych czynników wpływających na wzrost w tym: oświetlenia, nawożenia CO2, systemy filtracji itp. Jedynym wyjątkiem jest blaknięcie liści co jest oznaką słabego nawożenia.

Opieka nad akwarium
Częściowa wymiana wody w akwarium jest najprawdopodobniej najbardziej żmudną pracą akwarysty ale zaniechanie jej prowadzi często do rozwoju glonów i chorób ryb. Nie można stwierdzić dokładnie jak często i jak dużo ale ogólnie można przyjąć, że wodę należy podmieniać nie rzadziej niż 2-3 razy w miesiącu. Świeża woda z kranu jest bogata w CO2 i mikroelementy, których często występuje niedobór. Czasami ludzie narzekają, że ich ryby umierają z powodu częstej wymiany wody. Dzieje się tak w rzeczywistości w przypadku nie wymieniania wody przez długi okres. Ryby narażone są na stres powodowany gwałtownym spadkiem pH (stara woda staje się kwaśna) albo nagłym spadkiem liczebność bakterii zasiedlających filtr (szczególnie jeżeli filtr jest czyszczony w tym samym czasie) co również prowadzi do zakwaszenia wody. Zasada jest prosta wodę należy podmieniać stopniowo i często. Dobrze jest posiadać zbiornik na wodę do podmiany, w którym woda może się odstać przez 24h i gdzie można wodę napowietrzać przed podmianą. Napowietrzanie usuwa szkodliwy chlor często znajdujący się w wodzie kranowej. Czasami stosuje się częściową, codzienną podmianę wody (np. w sposób ciągły - przypis tłumacza).
W gorące, letnie dni należy pilnie obserwować roślinki, nawet jeśli jesteśmy rozleniwieni, ponieważ są one bardziej czułe na gorąco niż my. Akwarium powinno znajdować się w klimatyzowanym pomieszczeniu (warunki japońskie - przypis tłumacza), blisko gniazdka. Idealną temperaturą dla większości roślin wodnych jest 28·C, mogą one wytrzymać jednak temperaturę 31-32·C przez krótki okres czasu. Woda ma przeważnie dwa stopnie mniej niż temperatura w pokoju, tak więc powinna być ona ustawiona na 30·C (temperatura pokoju - przypis tłumacza). Oczywiście należy wziąć również pod uwagę oświetlenie. Wentylator skierowany na akwarium obniża temperaturę o kilka stopni. Niektórzy używają woreczków z lodem w nagłych wypadkach. Nie jest to jednak dobra metoda ponieważ powoduje stałe zmiany temperatury co czyni więcej szkody niż pożytku.
Bardziej uciążliwą ale efektywną metodą jest wymiana 70-80% wody. Chlor rozpuszcza się w wodzie gorzej w lecie kiedy woda jest ciepła tak więc nawet duża podmiana wody nie spowoduje zatrucia chlorem u naszych ryb. Regularna wymiana wody latem korzystnie wpływa na wzrost roślin. Zahamowanie wzrostu roślin latem jest częstym zjawiskiem ale czasami pomyłkowo jest ono mylone z niedoborem składników odżywczych.
Rośliny wodne czują się najlepiej zimą. Nie wymagają dużej ilości prac pielęgnacyjnych, konieczne jest jednak podgrzewanie wody w zbiorniku. Prosta grzałka z termostatem jest łatwa w instalacji.
Większość grzałek nie dogrzewa wystarczająco podłożą co może doprowadzić do uszkodzenia korzeni roślin. Problem ten występuje szczególnie w przypadku akwariów trzymanych w zimnych pomieszczeniach. Jedną z metod uniknięcia tego problemu jest umieszczenie styropianu pod dnem zbiornika. Innym rozwiązaniem są kable grzejne. Zaletą kabli jest to, iż wywołują one ruch wody, który rozprowadza ciepło w podłożu akwarium. Należy pamiętać aby zawsze kable grzejne podłączyć do termostatu.
Stężenie chloru w zimnej wodzie jest duże tak wiec zimą należy rzadziej podmieniać wodę. Kiedy woda jest podgrzewana w bojlerze wytrąca się chlor w postaci pęcherzyków, które przylegają do skrzeli ryb powodując ich poważne uszkodzenia. Dlatego przed wymiana wody należy ją napowietrzać lub pozostawić aby się odstała w celu uwolnienia się chloru.

Filtracja w akwarium roślinnym
Filtry do akwarium są dostępne w rożnych odmianach (filtry wewnętrzne, zewnętrzne), różnią się również przeznaczeniem (filtry mechaniczne, biologiczne, chemiczne). Najczęściej spotykane są filtry kaskadowe, pod żwirowe oraz umieszczane na zewnątrz zbiornika filtry kubełkowe.
Rośliny uwalniają do wody tlen, który jest niezbędny dla ryb i bezkręgowców. Są one również naturalnym filtrem w akwarium. Dzieje się tak, ponieważ rośliny wodne pochłaniają szkodliwe substancje jak związki azotowe pochodzące z odchodów ryb i bezkręgowców. Jest to powód dla którego zawsze powtarzam "Jeśli rośliny są zdrowe to i ryby będą również".
Rozważmy przydatność filtrów pod kontem trzech podstawowych wymagań roślin wodnych: wody, światła i dwutlenku węgla. Rośliny wodne są nieodzownie związane z wodą. Radzą one sobie dobrze w środowisku ubogim w składniki odżywcze. Jeżeli woda w akwarium staje się zbyt bogata w składniki pokarmowe, niższe formy roślin jak glony zaczynają dobrze się rozwijać i hamują rozwój roślin wyższych. Nawet najlepszy filtr nie jest w stanie oczyścić takiej wody i rozwiązać problemu glonów. Nieuchronnym staje się konieczność częściowej wymiany wody co stanowi dodatkowy element w systemie oczyszczania wody w akwarium.
Jeżeli pojemność filtra jest niewystarczająca sama częściowa wymiana wody nie uchroni nas przed plagą glonów w zbiorniku. Ryby w naszym akwarium będą bardziej podatne na choroby jeśli filtr nie będzie regularnie czyszczony. Mikroorganizmy zasiedlające zdrowy filtr zwalczają również patogeny i glony hamując ich rozwój.
W odniesieniu do warunków świetlnych w zbiorniku, filtry kaskadowe oraz filtry zraszane z sump'em nad zbiornikiem są potencjalnie niekorzystne ponieważ blokują dostęp światłą do zbiornika. W zbiorniku roślinnym światło nie może być blokowane i rozpraszane.
Na koniec rozważmy kwestię CO2. Filtr, który napowietrza wodę lub powoduje silny ruch powierzchni wody przyczynia się do strat CO2 w akwarium. Jest to taki sam efekt jaki uzyskuje się po potrząśnięciu butelki z wodą mineralną. Dwutlenek węgla z wody mineralne wytrąca się i uwalnia do atmosfery. Wszystkie dodatkowe akcesoria jak deszczownie, którą wprowadzają wodę w bezpośredni kontakt z powietrzem powodują straty CO2 w akwarium. Woda może zawierać 70 razy więcej CO2 niż powietrze ale CO2 łatwo ulega wytrąceniu z wody. Dlatego do zbiorników roślinnych nie nadają się filtry powodują duże straty CO2 w akwarium.
Filtrem, który spełnia wszystkie trzy wymogi jest specjalnie zaprojektowany do akwariów roślinnych filtr kubełkowy. Należy jednak pamiętać o deszczowniach, które należy umieszczać pod powierzchnią wody w sposób nie powodujący dużych ruchów powierzchni wody.
Niektórych rodzajów filtrów nie należy stosować w akwarium roślinnym. Filtry pod żwirowe, które przepuszczają wodę przez podłoże, mają szkodliwe działanie. Przede wszystkim przy filtracji pod żwirowej nie można stosować nawozów do podłoża. Ponadto starzejące się podłoże nie jest dobrym materiałem filtracyjnym. Na końcu należy dodać, że systemy korzeniowe roślin blokują przepływ przez filtr pod żwirowy. Tak więc ta metoda filtracji jest efektywna tylko w początkowej fazie po założeniu akwarium. Ruch wody w dnie dostarcza tlen korzeniom oraz wyrównuje temperaturę w dnie do temperatury wody. Chociaż na początku jest to korzystne to w miarę upływu czasu powoduje problemy z zbiorniku. Oczywiście nie ma to zastosowania do akwarystów, którzy często zmieniają podłoże.
Filtracja mechaniczna i chemiczna
Filtry chemiczne używają węgla aktywowanego lub zeolitów (i żywic jonowymiennych - przypisek tłumacza) do usuwania związków azotu czy metali ciężkich z wody. Przeciwieństwo stanowi filtracja biologiczna, podczas której bakterie zmieniają amoniak w mniej toksyczne azotany w środowisku tlenowym. Obie metody mają swoje zalety i często są stosowane razem.
Po założeniu akwarium, zanim w pełni rozwiną się bakterie cyklu azotowego, należy wspierać zbiornik filtracją z zastosowaniem węgla aktywowanego. Traci on swoje zdolności absorpcyjne po upływie jednego do dwóch tygodni. Po tym czasie porowate granulki węgla aktywowanego zasiedlające bakterie nitryfikacyjne. Poza tym może on zatrzymywać większe cząsteczki zawiesiny.
Ważne jest aby wychwycić moment kiedy węgiel zmienia swoje właściwości chemiczne we wkład biologiczny. Nie należy więc od razu usuwać węgla aktywowanego gdy straci on swoje właściwości chemiczne i zacznie funkcjonować jako złoże biologiczne ponieważ w nowo założonym akwarium filtr nie jest w stanie podołać całej filtracji biologicznej co prowadzi do rozwoju chorób u ryb oraz plagi glonów.
Wadą używania węgla aktywowanego jest to, iż jest on na tyle drobnym materiałem, że zapycha się co jakiś czas i wymaga czyszczenia. Tak więc z czasem jest on zastępowany materiałem o właściwej granulacji dobrym dla wzrostu bakterii. Nie ma złotej zasady stanowiącej kiedy należy wymienić węgiel w filtrze. Ogólnie można powiedzieć, że węgiel aktywowany należy wymienić po pierwszym lub drugim zatkaniu się. Podczas wymiany węgla nie należy czyścić pozostałej części filtra biologicznego tak, aby bakterie mogły szybko skolonizować nowe złoże.
Filtracja biologiczna
Nie ma przesady w twierdzeniu, że warunki w akwarium w dużym stopniu zależą od pracy filtra biologicznego. Kiedy bakterie zasiedlające filtr biologiczny dobrze się rozwijają wtedy woda jest krystalicznie czysta a glony się nie rozwijają.
Chemiczne reakcje zachodzące warunkach tlenowych w filtrze biologicznym pod wpływem działalności mikroorganizmów przekształcają toksyczny amoniak w mniej szkodliwe azotany co można przedstawić NH3; NO2; NO3. Bakterie przekształcające amoniak w azotyny nazywają się Nitrosomonas, natomiast bakterie przekształcające azotyny w azotany nazywają się Nitrobactor. Badania pokazują, że azotany są 70 razy mniej toksyczne niż azotyny ale azotyny w dużym stężeniu dalej są toksyczne. Dlatego konieczne jest okresowa wymiana części wody w akwarium. Filtr, który całkowicie usuwa azotany nie został jeszcze wynaleziony.
Poziom azotanów i azotynów w wodzie można mierzyć za pomocą dostępnych testów. Poziom azotanów można również szacować na podstawie pH. Wzrost poziomu azotanów powoduje obniżenie pH w akwarium natomiast woda bogata w azotyny ma wyższy odczyn. Jeśli odczyn jest na poziomie 5.0 pH to poziom azotanów jest wysoki.
Na poziom pH mają wpływ dwa czynniki. Pierwszym są azotany, które są kwasami (zgodnie z teorią jonową kwasów i zasad - przypis tłumacza). Drugi czynnik ma miejsce kiedy nitrobacteria utleniając materie organiczną pobierają tlen i uwalniają CO2. Dwutlenek węgla powstały w ten sposób jak i dostarczony do akwarium poprzez nawożenie obniża pH.

Tłumaczył Jarosław Nyzio